Uzun süredir vakit ayırıp üzerine yazmak istediğim bir konuydu “açış / açılış konuşması” arasındaki fark. İtiraf edeyim, yakın bir zamana kadar aradaki farka çok hâkim değildim ve sıklıkla “açılış konuşması”nı kullanıyordum; onu da yanlış yerde kullanıyordum ;)

Öncelikle şunun altını çizeyim: Açış konuşması mı açılış konuşması mı? İkisinden biri değil çünkü ikisi de doğru. Anlamları ve buna bağlı olarak kullanım yerleri farklı. Her zamanki gibi dayanağım Türk Dil Kurumu (TDK). TDK Sözlük’te açış ve açılış konuşmaları arasındaki fark, gayet iyi anlaşılacak şekilde veriliyor. Ama yazının devamında TDK’nin kendi içinde yaşadığı tezatlığa da değineceğim.

TDK Sözlükte açış konuşması “bir töreni, bir toplantıyı başlatmak için yapılan konuşma” olarak açıklanıp “Açış konuşmasını yapma görevini Kaymakam Bey bana tevdi etmişti.” cümlesiyle örneklendiriliyor.

Açılış konuşması da “herhangi bir kurum, kuruluş, mağaza vb.nin açılması sırasında yapılan konuşma” şeklinde açıklanıp “Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar.” cümlesiyle örneklendiriliyor.

Her iki açıklama ve örnekler, kafa karışıklığını giderecek kadar açık. Fiziksel olarak herhangi bir yapının açılışı varsa orada “açılış konuşması” yapılırken sempozyum, konferans, söyleşi gibi herhangi bir etkinliğin başlangıcında da “açış konuşması” yapılıyor. Fakat farkındayım, çoğumuzun dili “açılış konuşması”na alışkın, hâl böyle olunca uzunca bir süre doğru yerde “açış konuşması” derken biraz zorlanacağız ;)

---

Dilimizi “açış konuşması”na daha da alıştırmak için TDK’nin internet sitesindeki birkaç örneğe bakalım:

• Açış konuşmaları, Açış Paneli ve Anma Oturumu ile sempozyumun ilk iki oturumu 7 Eylül 2022 tarihinde Tiran Ulusal Tarih Müzesinde yapıldı.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı Prof. Dr. Muhammet HEKİMOĞLU yaptığı açış konuşmasında…
• Sempozyumun ilk gününde yapılan açış konuşmalarının sonrasında…
• Nemat Kelimbetov Türkoloji Merkezi Müdürü Prof. Dr. Sherubay KURMANBAİULY’nin yönetimindeki konferansın açış konuşmasını  Prof. Dr. Yermek BÖRİBAYEV yaptı.
• Konferansın açış konuşmasını yapan İzmir Demokrasi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Bedriye TUNÇSİPER, Prof. Dr. Gürer GÜLSEVİN’e teşekkürlerini iletti.

Diğer yandan TDK’nin sitesinde yukarıdaki açıklamalarla çelişen örnekler de var. TDK, açış konuşması için “bir töreni, bir toplantıyı başlatmak için yapılan konuşma” diyor ama yine kendi sitesinde yayımladığı haberlerde niyeyse tam tersi bir kullanıma gidiyor:

• Bartın Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen konferansın açılış konuşmasını Bartın Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sedat YAZICI yaptı.
• Panelin açılış konuşmasını İnönü Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet KIZILAY yaptı.
• Sempozyumun açılış konuşması, Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yavuz ÜNAL tarafından gerçekleştirildi.
• Sempozyumun açılış konuşması, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Namık AK tarafından gerçekleştirildi.

Bu arada, yukarıdaki yanlış kullanımların editör kaynaklı dönemsel olduğunu düşünüyorum. Web site içeriklerini emanet ettikleri kişilerin Türkçe bilgisiyle de alakalı bu çelişkiler. Hatta TDK yetkili ve uzmanlarının bile kendi içlerinde farklı görüş ve çelişkilere sahip olduğunu da biliyoruz.