Site icon e-vren günlüğü

Yabancı sözcüklere Türkçe karşılıklar

Evren Soyuçok

Türk Dil Kurumu’nun “lokanta”ya “modern otlangaç”; “İstiklal Marşı”na “ulusal düttürü”; “hostes”e “gök konuksal avrat”; “otobüs”e “çok oturgaçlı götürgeç” karşılıklarını önerdiği efsanesi sürekli döner durur ancak hiçbiri doğru değildir. TDK, ‘hostes’ için Türkçe bir karşılık önermiştir ancak bu kesinlikle ‘gök konuksal avrat’ olmamıştır. 

Elimde TDK’nın 1978 yılında yayımlanmış Özleştirme Kılavuzu var. TDK Sözlük Kolu‘nun Batı Kaynaklı Sözcüklere Karşılık Bulma Yarkurulu iş birliğiyle hazırladığı bu kılavuzda şu an hâlâ kullandığımız bazı yabancı kökenli sözcüklere gerçekten tuhaf karşılıklara yer veriliyor. Kılavuzda halkın benimsediği ve dilimize yerleşen öneriler de mevcut. Ancak ben bu yazıda Özleştirme Kılavuzu’nun en garip önerilerini derledim. (Gönül rahatlığıyla ‘garip öneriler’ diyorum çünkü TDK da ön söz yazısının sonunda ‘Dilimizin gelişmesine katkısı olacağına inandığımız bu kılavuz üzerine görüşlerini bildirmelerini sayın okurlarımızdan beklemekteyiz.’ temennisinde bulunuyor. Gerçi o tarihte henüz doğmamıştım.)

Yabancı kökenli sözcüklere karşılık sunulan önerilere geçmeden önce TDK’nın Özleştirme Kılavuzu’ndaki ön sözünde neler söylediklerine bir bakalım:

Sıra geldi TDK’nın 1978’de önerdiği sözcüklere. 195 sayfalık kılavuzda bugün dilimize yerleşen çok güzel öneriler elbette var. Örneğin bundan yaklaşık 40 yıl önce ‘marketing’ sözcüğüne ‘pazarlama’ karşılığı önerilmiş ve bugün ‘pazarlama’ sözcüğü benimsenmiş durumda. Diğer yandan “TDK, bu sözcüklere neden Türkçe karşılık bulma gereği duymuş ki?” dedirten öneriler var: Tıpkı ‘insan’ sözcüğüne ‘kişi’; ‘harf’ sözcüğüne ‘yazaç’ karşılıklarını önermesi gibi. Ancak kelime kurulumu açısından dilin kabullenmediği, halkın benimsemediği öneriler çoğunlukta. Onları da aşağıda sıraladım:

Sesi güzel, söylenişi güzel bir Türkçe dileğiyle…

Exit mobile version