İşi yazmak olanların -eğer Türkçe yazım kurallarını önemsiyorlarsa- dikkat ettikleri noktalardan biri “dilde tasarruf ilkesi”dir. Bununla ilgili Haziran 2018’de bir yazı yazmıştım:
Bu yazının en sonuna da bir not düşmüştüm:
“İle” bağlacını ayrı yazmak yerine bir önceki sözcükle birleşik yazarak tasarrufta bulunabiliriz. (Yazılarımı büyük bir titizlikle (titizlik ile) yazarım.
Bu çok genel bir ifade. Oysa ile’nin ayrı yazılması gereken – daha doğrusu ayrı yazılmasının daha iyi olduğu – durumlar da var. Aynı kural, “ise” için de geçerli. İle’den başlayalım:
“Birlikte, aracılığıyla” anlamına gelen ile bağlacını, kendinden (dikkat edin, “kendisinden” şeklinde yazmadım.) önceki sözcükle kaynaştırarak yazarız:
Deden ile parka gidecek misin?/ Dedenle parka gidecek misin?
Bu lekeyi sabun ile çıkarmak daha kolay./ Bu lekeyi sabunla çıkarmak daha kolay.
Yukarıda üzeri çizili birinci örnekleri (Deden ile, sabun ile) telaffuz ederken de kulağa hoş gelmediğini fark edeceksiniz.
“ile” bağlacını “ve” bağlacı yerine kullanıldığında, ayrıca özel isimlerle birlikte kullanıldığında önceki sözcükle kaynaştırmayıp ayrı yazmak daha sağlıklıdır. (Ama birleşik yazılması da yanlış değildir.) Böylece, kendisinden önceki özel ismin kolay algılanmasını sağlarız:
Alışverişe Zeynep’le Efe gitsin. / Alışverişe Zeynep ile Efe gitsin.Sevgi’yle kütüphaneye gideceğiz./ Sevgi ile kütüphaneye gideceğiz.
İle’yi yazı dilinde ayrı da yazsak birleşik de yazsak konuşma dilinde -diksiyon kurallarına göre de- kendinden önceki sözcükle kaynaştırarak (birleştirerek) söylemek daha doğrudur.
ise, ayrı mı birleşik mi yazılmalı?
ise, “eğer” anlamında kullanılıyorsa kendinden önceki sözcükle kaynaştırılarak yazılmalı:
İşini vaktinse bitirir ise gezmeye gidebiliriz./ İşini vaktinde bitirirse gezmeye gidebiliriz.
ise, “-e gelince” anlamında kullanılırsa kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır.
- Üst kattakiler çok gürültü yapıyor, alt kattakilerin ise hiç sesi çıkmıyor.
Tıpkı “ile”de olduğu “ise” de hangi anlama gelirse gelsin okunuşta -diksiyon kurallarına göre- kendinden önceki sözcükle kaynaştırılarak okunur.
Beni Facebook‘tan da takip edebilirsiniz.